राम अवतार चौधरी | चम्पाकली बुढा मगर उमेरले १५ बर्षको भएकी छन् । उनी सामान्य परिवारमा हुर्किएकी छन् । गगनपुर जिल्ला चन्चले गाउँपालिका वडा नम्बर–७ मा चम्पाकली (परिवर्तित नाम) को जन्म भएको थियो । सामान्य परिवारमा जन्मिएकी उनी कक्षा ३ सम्म अध्ययन गरेकी छन् । पारिवारीक अवस्था कमजोर भएका कारणले अध्ययन छाडेर चम्पाकली लामो समयदेखि घरमा बस्दा गाई वस्तु चराउँदै आएकी थिइन् । उनको घरमा बुवा, २ दिदि, एक भाईसहित ५ जना परिवारका सदस्य रहेका छन् ।
यसै क्रममा करिब एक महिना अगाडि दिदिको घर घोराही आउने क्रममा बनबासक भाडामा बस्ने वर्ष ४१ को राधेश्याम के.सी.सँग भेटघाट भई फोन नम्बर आदानप्रदान गरि कुराकानी सुरु भयो । कुराकानी हुदै जाँदा त्यो व्यक्तिले उनलाई तिमी के गर्दछौँ भनेर केसीले प्रश्न गर्छन् ? चम्पाकलीले केहि नगरि गाउँमा गाईवस्तु हेरेर बसेको भनेर जवाफ फर्कउँछिन् ।
राधेश्यामले मौकाको फाईदा उठाउँदै उनलाई भने– “तिमी नेपालमा यतिकै गाई वस्तु हेरेर बस्नुभन्दा म सँग भारतको पन्जाव हिँड त्यहाँ तिमीलाई महिनाको राम्रो आम्दानी हुने काममा लगाईदिन्छु, त्यहाँ राम्रा–राम्रा धेरै घुम्ने ठाउँहरू छन् सबै ठाउँमा घुमाईदिन्छु । र तिमी भारतमा गएपछि नेपाल फर्किन मन लाग्दैन” भन्ने जस्ता अनेकैँ किसिमका प्रलोभनहरू देखाउँछन् ।”
चम्पाकलीको बुवाले स्थानीय होटलमा काम गरेर परिवारको जिविकोपार्जन गर्दै आएका छन् । उनको परिवारको मासिक आम्दानी ५ हजार रहेको छ । आर्थिक अभावमा रुमलिएकी उनलाई अनेकौँ प्रलोभन देखाउँदा समेत कसको मन नबहकिएला र ?किशोरकिशोरी अवस्थामा मनमा अनेकौँ कुराहरू लेख्ने, कसैले राम्रो कुरा गरि हाल्यो भने पनि झट्टा रिसाइ हाल्ने, अरूले भनेको कुरा पनि झप्पै विश्वास गर्ने लगायतका क्रियाकलापमा सहजै प्रतिक्रिया जनाउँनु पनि स्वाभविक हो ।
यस्तै चम्पाकली पनि केटाकेटी र यति धेरै प्रलोभन देखाएको हुनाले भारत जाने साँेच बनाएर उनले मिल्ने साथी अनामकली बुढामगरलाई सम्पूर्ण कुरा सुनाउँछिन् । उनको कुरा सुनेपछि अनामकलीले पनि भारतको पन्जाव जाने साँेच बनाउँछिन् । उनले उक्त व्यक्तिलाई मेरो साथी पनि जाने भनेर भन्दछिन् र राधेश्यामले हुन्छ आउँ भनेर उनीहरूलाई लिनको लागि घरसम्म अटो पठाई उनीहरू बनबासकसम्म आई उक्त व्यक्तिलाई भेटीे बसपार्कबाट कपिलवस्तुको कृष्णनगर नाका सम्म आउने बसमा बसेर कृष्णनगरको बाँटो हँुदै भारतको पन्जाव लैजान कपिलवस्तु पुग्छन् । कपिलवस्तको ठूलोभन्सार नाका रहेको कृष्णनगर पुग्दा शान्ति पुनस्र्थापना गृहका कर्मचारीले बोलाएर सोधपुछ गर्दा फुपु दिदि भारतको पन्जावमा हुनुहुन्छ फुपाजुसँग दिदिलाई भेट्न जान लागेको भनेर भनेका थिए चम्पाकली, अनामकली र राधेश्यामले । राधेश्याम र उनीहरूले भनेको कुनै कुरा नमिलेपछि चम्पाकलीको घरमा कर्मचारीले सम्पर्क गर्दा उनको बुवाले छोरी बिहानदेखि घरमा नभएको कहाँ गएको हो भनेर आफुलाई जानकारी नभएको भनेर भनेका थिए । राधेश्याम नामक व्यक्तिसँग भारतको जान लागेको कुराको जानकारी पाएपछि छोरीलाई उक्त व्यक्तिसँग भारत तर्फ जान नदिनु, भारतमा आफ्नो मान्छे कोही नभएको र सो व्यक्तिलाई आफूले नचिनेको र उनीहरूलाई रोकेर राख्नु आफू लिन आउने भनेका थिए ।
त्यसपश्चात उनीहरूलाई पुनः सोधपुछ गर्दा सत्य कुरा बताएको गृह कपिलवस्तुकी संयोजक बसन्ती जी.सी. बताउँछिन्। संयोजक जिसीका अनुसार सिमानाकामा चम्पाकली र अनामकली आफू दिदीबहिनी हो । फुपूलाई भेटन जान लागेको भनेर यसरी झुठा बोल्न सिकाएर राधेश्यामले उनीहरूलाई भारत लैजाँन लागेका थिए । राधेश्यामलाई ईलाका प्रहरी कार्यालय कृष्णनगरमा राखिएको थियो ।
उनीहरूको अभिभावक आएपछि कारवाही गनेराधेश्यामविरुद्ध जिल्ला अदालतमा मानव बेचबिखन तथा ओसारपसारको मुद्दा दर्ता गरिएको थियो । अपराधिक तथा मानव बेचबिखन न्यूनीकरण गर्न विगत एक दशकदेखि कपिलवस्तुमा सक्रिया रहेको शान्ति पुनस्र्थापना गृह एक गैर–सरकारी संस्था हो ।
यस्तै गृह कपिलवस्तुले आर्थिक बर्ष २०७९/०८० मा ३ सय ५६ जनालाई उद्धार गरेको छ । भने ७ हजार ७४ लाई मानव बेचविखन विरूद्ध सूचना तथा परामर्श दिइएको कार्यालयले जनाएको छ । गृह कपिलवस्तुका अनुसार उद्वार गरिएका मध्ये ५४ जना कपिलवस्तुका, ५२ अर्घाखाँची, ३६ प्यूठान, ३५ दाङ, ३० जना रूपन्देहीका रहेको छन् । यस्तै २६ गुल्मी, २१ जना रोल्पाका र २५ जना भारत लगायतका विभिन्न स्थानका रहेका छन् । पछिल्लो समय विभिन्न स्थानिय पालिकासँग समन्वय गरी बेचविखन विरुद्व जनचेतनामूक कार्यक्रम हुने गरेको छ ।
जसमध्ये १६ जना भारतको वस्तीबाट बालकहरू रहेको तिनिहरूलाई बौद्ध धर्म पढाउन भनि भारतको अणुरांचल लगिरहेको प्राप्त सूचनापछि उनीहरूलाई उद्धार गरिएको थियो ।६ जना बालकहरूलाई भारतको लखनऊबाट, एक जनालाई भारतको गुजरात तथा एक जना सिमलाको मंशूरीबाट, एक जना महिलालाई भारतको गोरखपुरबाट उद्धार गरिएको शन्ति पुनस्र्थापना गृहका राष्ट्रिय उद्वार संयोजक भूमि भट्टराईले जानकारी दिए । त्यसैगरी परामर्श दिएको मध्ये१ हजार ७ सय ३० कपिलवस्तुका, ९ सय ९४ अर्घाखाँचीका, प्यूठानका ७१५, रूपन्देही ५९९, ४७३ जना गुल्मीका रहेको छन् । देशभरका ७६ जिल्लाबाट आएका आम नागरिकलाई परामर्श तथा उद्वार गरिएको छ ।
गृह कपिलवस्तुको बुधबार कृष्णनगरमा भएको बार्षिक कार्यक्रममा क्षेत्रिय संयोजक निर्मल सुबेदीले मानव बेचविखन हुने मुख्य कारणको रूपमा अवसरको खोजी रहेको बताए । भारत हँुदै तेस्रो मुलुक जाने, आर्थिक, रोजगारीका अवसर, नेटवर्किंङ बिजनेस लगायतका अन्य प्रलोभन रहेको उनले जनाए । संयोजक सुबेदीका अनुसार शैक्षिक तथा सीपमूलक तालिमका लागि तीन जनालाई गृहको केन्द्रीय कार्यालयमा पठाइएको छ । दुई जनालाई अन्य संस्थामा थप व्यवस्थापनमा लागि पठाइएकोे छ । शान्ति पुनस्र्थापना गृह संस्था कपिलवस्तुमा मानव बेचविखनविरूद्ध प्रभावकारी भूमिका निर्वाह गरिरहेको सामाजिक अभियान्ता उमेश थारुले बताए । बेचबिखनमा परेको सूचना पाउन साथ भारतको विभिन्न ठाउँमा पुगेर सम्बन्धितनिकायसँग समान्वय गरि उद्वार गर्ने गरेको उनको भनाइ छ ।
